İçindekiler
Su geçirmez montunuz, kirlenmeyen eldivenleriniz, kolay temizlenebilen koltuk kumaşları, hatta mutfağınızdaki yapışmaz tavanız… Peki, bu ürünlerin ortak yönü nedir? Cevap: PFAS kimyasal bileşenleri.
İlk bakışta, bu küçük moleküller modern yaşamın birçok kolaylığını sağlıyor gibi görünse de, aslında doğada çözünmedikleri için ciddi çevresel ve sağlık sorunlarına yol açıyorlar. Peki nedir bu pfas bileşenleri?
PFAS kimyasalları, aslında PFC (Perflorokarbonlar) bileşenlerinin bir üst grubudur. PFC’ler de benzer şekilde su ve yağdan etkilenmezler, ancak genellikle daha spesifik uygulamalarda ve endüstrilerde kullanılırlar. İki grup kimyasal arasındaki farklar genellikle kimyasal yapılarda ve kullanım alanlarında olur. Ancak çok benzer kimyasal bileşenler olmaları sebebiyle temelde insan sağlığına ve doğaya verdikleri zararları aynıdır.
Bu bileşen, per- ve polifloroalkil maddeleri olarak bilinen bir tür kimyasal bileşimdir. Bu kimyasallar genellikle suya, yağa ve lekelere karşı direnç sağlamak için kullanılır. Yüksek ısıya ve kimyasal reaktifliğe karşı da oldukça dirençlidirler. Kimyasal yapısı gereği çevrede kolaylıkla parçalanmazlar, bu yüzden ‘sürekli kimyasallar’ olarak da bilinirler. Bu kimyasallara doğrudan temas etmenin ne derece tehlikeli olduğu hakkında net araştırma sonuçları ortaya çıkmaya başlamıştır.
Yaygın kullanımı ve çevrede kolaylıkla parçalanmaması, PFAS’ın giderek artan bir şekilde su kaynaklarını ve toprağı kirletmesine neden oluyor. Özellikle endüstriyel atıklar yoluyla toprağa ve suya karışabiliyorlar. Bu da çevre kirliliği anlamında en çok dikkat etmemiz gereken zararlıların başında bu maddeleri ele almamızı gerektiriyor.
Nerelerde Kullanılıyor?
Bu kimyasallar günlük elbiselerimiz ve tükettiğimiz fast food ambalajlarından, su geçirmez giysilere, yapışmaz teflon tavalardan, temizlik ürünlerine kadar hayatımızda her gün kullandığımız geniş bir ürün yelpazesinde bulunurlar. Ayrıca pek çok endüstriyel süreçte ve yangın söndürme köpüklerinde de yer alırlar. Pfas kimyasallarının kullanıldığı belli başlı sektörleri şöyle sıralayabiliriz;
- Yiyecek ambalajları: Özellikle fast-food ambalajları
- Su geçirmez montlar, botlar, ayakkabılar ve ekipmanları
- Yangın söndürme köpükleri
- Temizlik ürünleri: Özellikle lekeleri çıkarmaya yönelik olanlar ve lekeye karşı koruyucu ürünler
- Teflon gibi yapışmaz yüzeyli pişirme araçları
- İnşaat ve yalıtım sektörü
- Otomobil endüstrisi
Pfas’ı Nasıl Tanıyabiliriz?
Bir üründe PFAS olup olmadığını anlamak için üretici bilgilerine bakmak genellikle en doğrusudur. Su veya leke dirençli gibi ibareler bu kimyasalların kullanıldığına dair bir işaret olabilir. Ayrıca, özellikle non-stick veya su geçirmez özellikleri olan ürünlerde daha sık rastlanır. Bu bileşenler o kadar normal karşılanmakta ki çoğu ürünün içeriğinde bahsedilme gereği bile duyulmamaktadır. Bu ise insanların maruz kalma oranını artırmakta ve ileride büyük hastalıklara neden olabilmektedir.
Pfas Nelere Neden Olmakta?
PFAS’ın insan sağlığına etkileri henüz tam olarak anlaşılmamış olmasına rağmen, mevcut ABD halk sağlığı yetkililerinin verdiği bilgilere göre araştırmalar şu sağlık sorunlarına yol açabileceğini göstermektedir:
- Karaciğer sorunları
- Yüksek kolesterol
- Hormon dengesizlikleri
- Kanser riskinin artması
- Doğurganlık sorunları
Neden Pfas İçeren Giysilerden Uzak Durmalıyız!
- PFAS kimyasalları zamanla vücudunuzda birikebilir. Bu, potansiyel sağlık risklerini artırabilir.
- Bu kimyasallar kimyasalları endokrin sistemini etkileyebilir, bu da hormonal dengesizliklere yol açabilir.
- Yüksek konsantrasyonlarda PFAS maruziyeti, özellikle test hayvanlarında, kanser riskini artırabileceğine dair bulgular vardır.
- Bu kimyasallar, üreme sistemini etkileyebilecek potansiyale sahiptir. Özellikle doğurganlık üzerinde olumsuz etkileri olabileceği araştırmalarla gösterilmiştir.
- Bu kimyasalların bağışıklık sistemini zayıflatabileceği ve aşıların etkinliğini azaltabileceği gözlemlenmiştir.
- Bu kimyasallar su ve toprakta kolaylıkla parçalanmadığı için, doğaya bırakıldığında uzun süre kalabilirler. Bu da ciddi çevresel sorunlar oluşturur.
- Direkt deri teması, özellikle hassas ciltli bireylerde irritasyona yol açabilir.
- Bu bileşeni içeren ürünler genellikle daha pahalıdır ve yukarıda belirtildiği gibi sağlık riskleri nedeniyle ekonomik değildir.
- Bu zararlı bileşenin genel bir sağlık sorunu olabileceği endişesi, bu kimyasallardan uzak durulması gerektiğini daha da önemli kılar.
Pfas Neden Çok Tehlikeli!
- PFAS’ın bu kadar yaygın bir şekilde kullanılması, insanların bu kimyasallara istemeden de olsa maruz kalmalarına neden oluyor. Bu durum, özellikle çevresel ve sağlık açısından endişe verici.
- Halkın bu konuda yeterince bilgili olmaması ve ürünlerin etiketlerinde genellikle bu tür kimyasalların belirtilmemesi, tüketiciyi koruyamamaktadır.
- Mevcut uluslararası ve ulusal yasal düzenlemeler genellikle yetersizdir. Bu içeren ürünler genellikle güvenli olarak kabul ediliyor. Hatta belki çoğu kez bu bileşenlere ürün detaylı tanımlarında yer bile verilmiyor.
- Bu bileşen türlerinin aşırı derecede fazla olması ve bunların farklı yollarla insan sağlığını etkileme potansiyeli, araştırmacılar için bu konuyu daha da karmaşık hale getiriyor.
Bu gibi sebeplerle tehlike tam olarak tespit edilememiştir henüz. Biz bu tehlikenin bizi ilgilendiren kısımlarıyla ilgili bilgi sahibi olunca sizleri bilgilendirmek istedik. Umarım faydalı olabilmişizdir. Sağlıcakla..
